วัดหัวลำโพง เดิมชื่อวัดวัวลำพอง เป็นวัดอารามหลวงชั้นตรี สร้างในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ประมาณรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 3 ไม่ปรากฏหลักฐานว่าสร้างขึ้น พ.ศ.ใด โดยดูจากหลักฐานของอุโบสถหลังเก่าและเจดีย์ด้านหลังซึ่งสร้างคู่กันมา ความเป็นมาของวัดหัวลำโพง จากที่เล่าต่อกันมา กรุงศรีอยุธยาได้ถูกพม่าเผาผลาญบ้านเมือง บางพวกไม่สามารถที่จะอาศัยอยู่ถิ่นเดิมต่อไปได้ จึงพากันอพยพครอบครัวลงมาตั้งถิ่นฐานที่บริเวณวัดหัวลำโพงในปัจจุบัน เพราะมีลำคลองเชื่อมโยงสะดวกแก่การสัญจรไปมา จึงได้จับจองที่ดินและตั้งถิ่นฐานอย่างมั่นคง ต่อมาได้ตั้งวัดขึ้น และใช้ชื่อว่าวัดลำพอง ในประมาณปี พ.ศ. 2447 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระกฐินในครั้งนั้น ได้โปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนชื่อวัดเสียใหม่ พระราชทานนามว่า “วัดหัวลำโพง” ซึ่งเป็นนามมิ่งมงคลให้ประสบความเจริญรุ่งเรืองตลอดมา